Phân tích Nói với con - Y Phương - Bài văn mẫu tham khảo lớp 9

Đã từ lâu trong nền văn học Việt Nam, nhà thơ Y Phương là một nhà thơ Tày nổi tiếng với các bạn đọc. Hiện nay ông là chủ tịch hội văn học nghệ thuật Cao Bằng. Thơ Y Phương thể hiện tâm hồn chân thật, mạnh mẽ và trong sáng, cách tư duy hình ảnh của con người miền núi. Bài thơ “ Nói với con” là một bài thơ rất tiêu biểu cho hồn thơ Y Phương : yêu quê hương, làng bản, tự hào và gắn bó với dân tộc mình.

Qua lời tâm sự thủ thỉ của người cha đối với con, nhà thơ thể hiện tình cảm gia đình ấm cúng ca ngợi truyền thống cần cù, sức sống mạnh mẽ của quê hương và dân tộc mình. Bài thơ giúp ta hiểu thêm về sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của con người miền núi, gợi tả tình cảm gắn bó với truyền thống, với quê hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống.

Đứa con sinh ra và suốt một thời thơ ấu của nó, bước đi chập chững đầu tiên của một con người thật trang trọng và cảm động. Trang trọng bởi lần đầu đứa trẻ đi bằng đôi chân của mình, còn cảm động vì nó có thể yên tâm, tin cậy trong vòng tay của mẹ của cha. Đứa trẻ ấy sinh ra trong hạnh phúc và lớn lên bằng sự đùm bọc, dìu dắt. Ngay từ những đoạn thơ mở đầu bài thơ đã thể hiện tình yêu thương và sự nâng đỡ của cha mẹ với con cái. Mở đầu bài thơ, tác giả viết:

“ Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước chạm tiếng cười”

Câu thơ tưởng như chỉ là kể, tả mà xiết bao trìu mến thân thương. Bằng những hình ảnh cụ thể ta như ngắm được bức tranh tứ bình với hình ảnh: “ chân phải, chân trái, tiếng nói, tiếng cười” của một em bé đang chập chững tập đi, bi bô tập nói. Điệp ngữ “ bước tới” cùng với động từ “chạm” làm nổi bật không khí gia đình ấm áp, hạnh phúc của đôi vợ chồng trẻ với đứa con thơ đầu lòng. Từng bước đi, giọng nói, tiếng cười của đứa con đều được mẹ chăm chút, nâng niu đón nhận. Và cứ thế con lớn lên trong tình yêu thương, trong sự nâng đỡ và mong chờ của cha mẹ.

Tiếp theo, là bước tương lai trưởng thành của con trong chiếc nôi của quê hương, trong nghĩa tình của làng bản:

“ Người đồng mình thương lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”.

Bằng những hình ảnh cụ thể như cuộc sống bình dị, mộc mạc lại thêm những hình ảnh đẹp và thơ mộng, ta hình dung cuộc sống lao động của họ rất nên thơ với những con người cần cù, khéo léo. Quê hương hiện lên bằng ba yếu tố : rừng, con đường, và người đồng mình. Rừng, con đường tuy chỉ là những hiện tượng gỗ, đá vô tri nhưng cũng biết đem cho những thứ mà đứa trẻ cần lớn. Thiên nhiên đâu chỉ cho nguồn lâm sản quý giá mà còn cho sắc màu của hoa thơm trái ngọt. Rừng thì che chở, con đường thì mở lối con đường ấy đâu chỉ đi ngược về xuôi mà còn cho những tấm lòng bao dung nhân hậu, nhưng có lẽ đáng yêu hơn vẫn là con người xứ sở “ người đồng mình yêu lắm con ơi”. Quê hương và gia đình cùng nuôi đứa trẻ lớn lên ở chặng đường đời đầu tiên của đứa trẻ. Là cội nguồn chung đúc giúp cho đứa trẻ trưởng thành đặt chân lên con đường dài, rộng hơn kế tiếp.

Tiếp theo, bài thơ là những đức tính cao đẹp của người miền núi và mong ước của người cha đối với con. Những con người đồng mình họ không chỉ cần cù, khéo léo tài hoa mà còn có những đức tính rất đáng quý:

“ Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn”

Câu thơ bốn chữ đúc kết như một cặp câu tục ngữ đối nhau diễn tả cuộc sống dẫu vất vả bao nhiêu thì ý chí, nghị lực để vươn lên mạnh mẽ bấy nhiêu. Đó cũng là thái độ sông, nghị lực sống của dân tộc Tày cũng như của người dân Việt Nam. Qua đó người cha mong con phải có tình nghĩa với quê hương, biết chấp nhận và vượt qua những gian nan thử thách.

Đoạn thơ tiếp đã đặt ra những vấn đề hệ trọng hơn, vấn đề lẽ sống:

“ Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc”

Con người lớn lên phải nhận ra hoàn cảnh.Những đá, những thung những thác ghềnh là cái khó cái bao vây. Đó là những thử thạch mà con người phải vượt qua. Ba từ “ sống” đặt ở đầu câu nối tiếp nhau không chỉ như một lời răn dạy thông thường. Nó thành kính thiêng liêng như việc giữ lửa và truyền lửa cho nhau.

Vẫn cách nói cụ thể”
“ Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con”

Thật mộc mạc, chân quê nhằm phản ánh bản chất giản dị nhưng giàu chí khí niềm tin không hề nhỏ bé về tâm hồn và nghị lực. Người cha mong muốn con phải biết tự hào về truyền thống quê hương, cần tự tin trên những con đường sắp tới:

“ Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được nghe con”

Những lời của người cha vừa toát lên tình cảm yêu thương, trìu mến và niềm tin đối với con, vừa truyền cho con niềm tự hào về quê hương và niềm tin khi bước vào đường đời.

Bằng những hình ảnh so sánh, ẩn dụ, cách dùng lối nói dân gian nhưng hơn hết là tình cảm sâu lắng của một người có tình nghĩa thủy chung với quê hương Cao Bằng. Y Phương đã biến cuộc gặp gỡ, căn dặn con thành một không khí hạnh phúc, ấm áp và vượt ra khung cảnh gia đình ấy là rừng núi quê hương thơ mộng và tấm lòng những con người dân tộc, trẻ thơ đã lớn lên trong bầu không khí tốt đẹp ấy. Bài thơ vì thế lắng đọng mãi trong ta tình cảm đằm thắm về tình cha con.