Trong hai ngày 29 và 30/7/2013, tại Trường THPT Tây Ninh, Sở Giáo dục và Đào tạo Tây Ninh đã tổ chức Tập huấn vận dụng cách đánh giá PISA vào giáo dục phổ thông.

Nội dung tập huấn:

- Giới thiệu đánh giá trên lớp học, đánh giá trên diện rộng. Chương trình đánh giá học sinh quốc tế (PISA) và cách đánh giá của PISA, các dạng câu hỏi.

- Giới thiệu kỹ thuật xây dựng các bài thi PISA, vận dụng PISA xây dựng các bài kiểm tra trong nhà trường phổ thông Việt Nam.

- Thực hành xây dựng bài kiểm tra.

Các bạn có thể tải Tài liệu tập huấn vận dụng cách đánh giá PISA vào GDPT tại đây hoặc đây.

"Lần đầu tiên học sinh Việt Nam tham gia chương trình đánh giá PISA (2012) và xếp thứ 8 về Khoa học, thứ 17 về môn Toán và thứ 19 về môn Đọc hiểu trong số 65 quốc gia và vùng lãnh thổ, kết quả này đã gây bất ngờ cho cả thế giới".

Đó là chia sẻ của Thứ trưởng Bộ GD-ĐT tại buổi tọa đàm trực tuyến về giáo dục sáng ngày 4/12 về kết quả đánh giá học sinh quốc tế 2012 của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) công bố ngày 3/12. Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho biết: “Chúng tôi vui và bất ngờ với kết quả này, bởi Việt Nam lần đầu tiên tham gia chương trình đánh giá này vào năm 2012. Khi tham gia chúng tôi chỉ hy vọng học sinh đạt trung bình hoặc dưới trung bình và không ngờ chúng ta là nước có thu nhập bình quân đầu người thấp nhất trong 65 nước tham gia nhưng có được chất lượng gây bất ngờ cho cả thế giới vì khi tham gia vào hoạt động của PISA 2012 so với các nước tham gia PISA, Việt Nam xếp thứ 69/70 về GDP bình quân đầu người và Việt Nam xếp thứ 70/70 về chỉ số HDI".

Việt Nam liều mình tham gia PISA

PISA là chương trình đánh giá học sinh quốc tế" do OECD khởi xướng và chỉ đạo, nhằm tìm kiếm các chỉ số đánh giá tính hiệu quả - chất lượng của hệ thống giáo dục của mỗi nước tham gia, qua đó rút ra các bài học về chính sách đối với giáo dục phổ thông. Quy mô của PISA là rất lớn và có tính toàn cầu. Qua 5 cuộc khảo sát đánh giá, ngoài các nước thuộc khối OECD còn có rất nhiều quốc gia là đối tác của khối OECD đăng ký tham gia. Cho tới nay PISA là cuộc khảo sát giáo dục duy nhất chỉ chuyên đánh giá về năng lực phổ thông của học sinh ở độ tuổi 15, độ tuổi kết thúc giáo dục bắt buộc ở hầu hết các quốc gia.

Lãnh đạo Bộ GD-ĐT cho biết, lần đầu tiên Việt Nam tham gia một kỳ thi mang tính quốc tế lại yêu cầu kỹ thuật cao và nghiêm ngặt như PISA, Việt Nam vẫn còn thiếu kinh nghiệm tổ chức và dù đã có một số chuyên gia nhưng lực lượng chuyên gia chuyên nghiệp vẫn còn mỏng. Các tài liệu tham khảo bằng tiếng Việt rất ít, chủ yếu bằng tiếng nước ngoài, gây khó khăn không nhỏ cho việc tìm hiểu và tiếp cận với PISA lần này. Việt Nam chưa xây dựng được dữ liệu đầy đủ về các trường có học sinh ở độ tuổi 15, trong khi đó, Việt Nam có rất nhiều loại hình trường, nhiều tổ chức quản lý, do đó rất khó khăn trong công việc chọn mẫu.
Trong khi đó, giáo viên và học sinh chưa từng được làm quen với các dạng đề thi của PISA, vì vậy, nếu không chuẩn bị kỹ cho học sinh làm quen với tư duy của các dạng đề thi PISA, học sinh sẽ khó có thể biết cách làm bài và trả lời đúng câu hỏi.

Nhìn chung, các kiến thức mà đề thi của PISA đòi hỏi là không hoàn toàn xa lạ với học sinh Việt Nam. Tuy nhiên, với cách thức ra đề thi và cách thức đánh giá của PISA, với cách dạy - học và cách đánh giá như hiện tại ở Việt Nam thì học sinh Việt Nam sẽ khó đạt kết quả cao khi tham gia PISA.

Bên cạnh đó, kết quả mỗi đợt đánh giá của PISA sẽ được công khai trên thế giới nên mang tính nhạy cảm. Nhiều nước đã không tham gia PISA vì không muốn bộc lộ sự yếu kém về kết quả làm bài của học sinh và thứ hạng thấp trong bảng xếp hạng. Việc sẵn sàng vượt qua những e ngại trên đã là thách thức đối với Việt Nam.

Năng lực toán học Việt Nam vượt chuẩn quốc tế

Phân tích về kết quả đạt được của học sinh Việt Nam tại kỳ thi PISA, theo Thứ trưởng Nguyễn Minh Hiển, lĩnh vực Toán học là lĩnh vực trọng tâm của kỳ PISA 2012. Việt Nam đứng thứ 17/65. Điểm trung bình Mean Score là 494 thì Việt Nam đạt 511. Như vậy, năng lực Toán học của HS VN ở top cao hơn chuẩn năng lực của OECD.

Đối với lĩnh vực Đọc hiểu: Việt Nam đứng thứ 19/65, điểm trung bình là 496 thì Việt Nam đạt 508, như vậy, năng lực Đọc hiểu của HS VN cao hơn chuẩn năng lực của OECD.

Lĩnh vực Khoa học: Việt Nam đứng thứ 8/65. Điểm trung bình Mean Score là 501 thì Việt Nam đạt 528. Kết quả thi của Việt Nam khá cao so trong bảng xếp hạng các nước trên thế giới tham gia kỳ thi PISA 2012, đứng trong top 20 nước có điểm chuẩn các lĩnh vực cao hơn điểm 500.

Vì sao năng lực khoa học cao hơn Toán và Đọc hiểu?


Vì sao kết quả về năng lực Khoa học (science) cao hơn Toán và Đọc hiểu trong khi đánh giá science là 1 lĩnh vực mới, đầy khó khăn đối với HS Việt Nam?
Lãnh đạo Bộ GD-ĐT cho biết: “Kỳ 2012, PISA tập trung vào lĩnh vực Toán học làm trọng tâm, nên đã có nhiều câu hỏi mới được biên soạn đáp ứng theo khung đánh giá năng lực hiện đại. Do đó, các bài thi Toán học có số lượng nhiều, mới lạ, được cập nhật và đôi khi là những tình huống quá mới lạ với HS VN. Do đó, học sinh phải làm rất nhiều câu hỏi Toán học, không đủ thời gian làm bài, đành bỏ lại 1 số câu sau của quyển đề thi, mặt khác vì nhiều câu hỏi nên các lỗi về giải toán sẽ mắc nhiều hơn. HS VN chưa được làm quen một số dạng toán gần đúng nên khó tính tóan, suy luận; Một số tình huống xa lạ không có ở VN, nên HS trả lời theo ước đoán, thiếu chính xác.

Lĩnh vực Đọc hiểu đạt kết quả thấp nhất trong 3 lĩnh vực là do đọc hiểu của PISA là đọc và trả lời các loại văn bản, nhiều loại hình văn bản nhật dụng như văn bản hành chính, văn bản Toán học, văn bản khoa học, thậm chí vẽ hình thay vì viết câu trả lời,... Văn bản mới lạ, nhiều tình huống xa lạ không giống như ở trường GV thường ra đề. Khi không hiểu rõ câu hỏi, không hiểu rõ văn bản, thời gian trả lời câu hỏi ngắn, HS đã không làm chủ tốc độ làm bài và bỏ lại 1 số câu hỏi. Có 1 số câu hỏi Đọc hiểu HS mình làm không được tốt lắm. Ví dụ: Câu hỏi yêu cầu học sinh vẽ hành trình đi đến điểm Cực Nam của ông Musel, thì HS cứ viết câu trả lời, do chưa được làm quen với yêu cầu cần thực hiện dạng này. Câu hỏi này không khó, hầu hết HS các nước OECD làm được nhưng HSVN lại không làm được.

Về Khoa học (science): Thực tế, đây là lĩnh vực gặp nhiều thách thức nhất của HS VN, do đặc điểm chương trình giáo dục của VN không có môn học mang tên science trong nhà trường THCS và THPT mà HS được học các môn riêng rẽ Lý, Hóa, Sinh nên hạn chế về năng lực tư duy tổng hợp, liên lĩnh vực.

Tuy nhiên, các câu hỏi Khoa học được đưa vào đề thi lần này là các link unit (các bài đã đã được sử dụng trong kỳ PISA trước), đồng thời đó là các tình huống khá quen thuộc như về sữa, về ô tô, về một số loài sinh vật. Các dạng câu hỏi cũng ở mức độ khó vừa phải nên HS VN đã trả lời rất tốt.

Tiếp tục tham gia PISA

Lãnh đạo Bộ GD-ĐT cho biết, Việt Nam đã rất nghiêm túc tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật và các nguyên tắc của OECD. Kết quả thực hiện phản ánh đúng năng lực của học sinh, đáng tin cậy. Học sinh VN đã nỗ lực và cố gắng hết mình để hoàn thành bài thi, đạt kết quả tốt. Điều đó cho thấy HS VN học rất khá, không thua kém gì HS ECD.

Lãnh đạo Bộ khẳng định: Việt Nam sẽ tiếp tục nghiên cứu, vận dụng các kĩ thuật, phương pháp của PISA vào công tác đánh giá chất lượng giáo dục phổ thông, nhất là đổi mới cách ra đề kiểm tra, đề thi và phương pháp đánh giá chất lượng trên diện rộng - của từng điạ phương (không phải là đánh giá kết quả của các cá nhân các học sinh).

"Việt Nam sẽ tiếp tục cố gắng vượt qua mọi khó khăn thách thức để chuẩn bị cho kỳ khảo sát PISA 2015. Tháng 4/2014 sẽ tổ chức KSTN, tháng 5/2015 tổ chức KS chính thức. Kỳ này trọng tâm là Science, không đơn giản như science 2012 nên VN phải cố gắng rất nhiều" - lãnh đạo Bộ GD-ĐT khẳng định.

Ngày 09/12/2013, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chính thức công bố Báo cáo về kết quả PISA của Việt Nam.

Các bạn có thể tải Báo cáo về kết quả PISA của Việt Nam tại đây hoặc đây.

Tham gia chương trình đánh giá học sinh quốc tế (PISA) ở 65 nước, Việt Nam được xếp thứ 8 về khoa học, 17 về toán và 19 về đọc hiểu. Sau khi công bố, nhiều người lạc quan coi đó là minh chứng cho thấy chất lượng giáo dục trung học Việt Nam tương đương hay cao hơn các nước tiên tiến. Nhưng khi những háo hức tạm lắng, nhiều người nhận ra cần có cái nhìn bình tĩnh hơn trước kênh kiểm định giáo dục này.

Trong không gian học thuật diễn ra đầu năm 2014 – Càphê Thứ Bảy với chủ đề “Kiểm định giáo dục của PISA: từ phương pháp đến kết quả và cách hiểu”, GS Nguyễn Văn Tuấn, đại học New South Wales (Úc) với vị thế diễn giả, cùng nhiều chuyên gia giáo dục, trí thức đã đưa ra những góc nhìn khác về con số ấn tượng trên.

Hiểu đúng về PISA

Hai câu hỏi lớn đặt ra, theo GS Nguyễn Văn Tuấn, là: Kết quả chúng ta đạt được nói lên điều gì? Kết quả đó có ý nghĩa gì đối với giáo dục Việt Nam? Mục tiêu của PISA (thuộc tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế thế giới – OECD) là đánh giá khả năng của nền giáo dục chuẩn bị cho các em học sinh trung học đối phó các cơ hội và thách thức trong xã hội như thế nào, chứ không đánh giá chất lượng. PISA tập trung vào ba khía cạnh: toán, khoa học, đọc và hiểu. GS Tuấn cho rằng PISA là một trong những phương pháp tương đối tốt và được nhiều nơi ứng dụng, nhưng có khá nhiều vấn đề mà nếu không xem xét rất dễ diễn giải sai kết quả. Tài liệu PISA cho biết, các trường và học sinh trường đó được chọn ngẫu nhiên. Thời gian kiểm định là hai tiếng đồng hồ. Về quy trình, khi một trường tham gia sẽ lên danh sách học sinh độ tuổi 15 rồi gửi cho trung tâm PISA tại địa phương. Trung tâm này chọn ngẫu nhiên 35 học sinh của trường đó và liên lạc phụ huynh để xin phép. Thực tế, 162 trường của Việt Nam không được chọn ngẫu nhiên mà được chỉ định! Nhiều thông tin còn cho biết, học sinh được “luyện thi” từ trước đó. Như vậy kết quả không đảm bảo khách quan và GS Tuấn đặt vấn đề: “Có lý do để cho rằng những em học sinh tham gia chương trình kiểm định của PISA không mang tính đại diện cho cả nước”.

Chỉ là một thước đo tham khảo

Nếu đi sâu vào nội dung kiểm định, từ câu hỏi đến phương pháp thống kê thì kết quả PISA cũng “chông chênh” như ngọn tháp cùng tên ở Ý. Bởi, kết quả khảo sát chỉ cung cấp một bức tranh nhỏ về kỹ năng ứng dụng kiến thức ở một nhóm học sinh thuộc một nhóm tuổi và chỉ tập trung vào ba môn học mà không đánh giá năng lực tổng quát. Đặc biệt, không thể hay rất khó so sánh điểm của học sinh trong một hệ thống “học vẹt” với điểm của học sinh trong một hệ thống “học mở” ở các nước phương Tây. Càng không thể so sánh khi những nước bị “bệnh thành tích” dồn tài lực để cải tiến điểm PISA: “Kết quả của PISA chỉ là một “bức hoạ” ở thời điểm nhất định, chứ không phản ảnh năng lực toàn diện, lâu dài của học sinh. Kết quả PISA cũng không thể dùng để so sánh nền giáo dục của hai quốc gia như nhiều người lạc quan”, GS Tuấn nói.

Bà Tôn Nữ Thị Ninh cũng cho rằng ngay từ khâu chọn mẫu đã không khách quan. Bà nói: “Muốn thuyết phục những người trong nước thì phải chơi ở sân chơi các nước tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) chứ không thể như chọn học sinh giỏi, trường chuẩn để mang đi thi”. TS Nguyễn Văn Trọng phát biểu, vội vui mừng với kết quả PISA mà chưa hiểu kỹ phương pháp và mục tiêu của họ là “chạy theo căn bệnh thành tích, trái với tinh thần khoa học”. Với nhiều nước, từ cấp học rất nhỏ, điểm số học sinh nào chỉ em đó biết, không bao giờ đọc trên lớp, vì người ta kỵ chuyện so bì điểm và chăm chú vào thành tích ấy mà quên đi động cơ học hỏi, sáng tạo: “Việt Nam thì cái gì cũng thích xếp hạng, lúc nào cũng muốn xếp hạng cao mà chưa cần biết cái đó có giá trị hay không”.

Đồng ý về tính tương đối của kết quả PISA, TS Nguyễn Xuân Xanh nói thêm: “PISA cũng có một số tác dụng nhất định, những nước rơi vào hạng thấp quá bắt buộc phải xem lại nền giáo dục của họ. Nhưng nếu quá tin tưởng vào kết quả rồi chăm chút vấn đề kỹ thuật kiểu “luyện thi” để cải thiện kết quả thì sai. Chúng ta không phải cứ học kiểu đọc chép, học thuộc, giải đề thi mà học để sáng tạo”. Theo TS Xuân Xanh, để xây một tinh thần khoa học mất rất nhiều thời gian, như Nhật Bản mất 60 năm mới xây dựng được tinh thần khoa học phương Tây: sáng tạo chứ không phải sao chép. Điều đó xuất phát từ sự cầu thị trong học tập, nghiên cứu và phát huy tối đa sự ham học, say mê nghiên cứu, tinh thần làm việc nhóm của học sinh ngay từ nhỏ. Đồng quan điểm, TS Trọng minh hoạ: “Hồi năm thứ nhất, thứ hai chúng tôi giỏi hơn sinh viên nước ngoài, đến khi bước vào nghiên cứu họ bỏ xa mình. Không phải người Việt không có khả năng, vấn đề nằm ở chỗ mục đích và phương pháp học tập, nghiên cứu”.

Ông Giản Tư Trung, hiệu trưởng trường doanh nhân PACE cho rằng nên coi PISA là thước đo để tham khảo: “Một xã hội càng ít thông tin, thiếu niềm tin thì thước đo càng quan trọng. Vì PISA được tiến hành bởi một tổ chức quốc tế nên tạo được niềm tin nhiều hơn”. Ông Trung cũng cho rằng về phương diện nào đó, một nền giáo dục có càng nhiều thước đo càng tốt bởi tạo được góc nhìn đa chiều: “Như năm ông thầy mù xem voi, mỗi người phát hiện một thứ, nếu năm ông này ngồi lại thì sẽ dựng được con voi hoàn chỉnh. Nhưng vấn đề là phải làm khách quan, không theo kiểu luyện thi”.